𝟕𝟐 𝐧𝐚̆𝐦 𝐯𝐚̀ 𝐜𝐨𝐧 𝐩𝐡𝐨̂́ “𝐧𝐡𝐢𝐞̂̀𝐮 𝐜𝐚́𝐢 𝐧𝐡𝐚̂́𝐭” 𝐦𝐚𝐧𝐠 𝐭𝐞̂𝐧 𝐇𝐨̂̀ 𝐗𝐮𝐚̂𝐧 𝐇𝐮̛𝐨̛𝐧𝐠

1. 𝐍𝐨̛𝐢 𝐭𝐚̣̂𝐩 𝐭𝐫𝐮𝐧𝐠 𝐧𝐡𝐢𝐞̂̀𝐮 “𝐨̂𝐧𝐠 𝐥𝐨̛́𝐧 𝐜𝐡𝐮̛̃ 𝐧𝐠𝐡𝐢̃𝐚” 𝐧𝐡𝐚̂́𝐭: Báo Tiền Phong, Báo Nhi đồng – Thiếu niên Tiền Phong, Tạp chí Thời trang trẻ, Nhà bản Kim Đồng, tạp chí Giác ngộ, Văn phòng truyền hình An Viên, phân xã báo Akahata của đảng cộng sản Nhật Bản. 

 2. 𝐂𝐨𝐧 𝐩𝐡𝐨̂́ 𝐡𝐚𝐲 𝐛𝐢̣… 𝐪𝐮𝐞̂𝐧 𝐧𝐡𝐚̂́𝐭: Những năm trước đây, khi chưa số hóa bản đồ, nhiều bản đồ du lịch của Hà Nội in quên con phố Hồ Xuân Hương, do đó nhiều tài xế tắc xi và xe ôm không biết con phố này ở đâu. 

 3. 𝐇𝐚𝐲 𝐧𝐠𝐚̣̂𝐩 𝐧𝐡𝐚̂́𝐭 – đ𝐨̣̂ 𝐧𝐨̂̉𝐢 𝐭𝐢𝐞̂́𝐧𝐠 𝐤𝐡𝐨̂𝐧𝐠 𝐜𝐚̂̀𝐧 𝐏𝐑: Trước đây, mặc dù nằm ngay cạnh hồ Thiền Quang nhưng cứ mưa là phố này bị ngập sâu. Hiện nay đã được cải thiện nhưng đối với những trưa mưa có lưu lượng lớn, thì tình trạng ngập vẫn tiếp diễn. 

 4. 𝐂𝐨𝐧 𝐩𝐡𝐨̂́ 𝐤𝐡𝐢𝐞̂́𝐧 𝐛𝐮̛𝐮 𝐭𝐚́ 𝐝𝐞̂̃ “𝐭𝐚̆𝐧𝐠 𝐱𝐨̂𝐧𝐠” 𝐧𝐡𝐚̂́𝐭: Hồ Xuân Hương là con phố giáp ranh giữa quận Hoàn Kiếm và Hai Bà Trưng, theo đó thì các giữa các bưu cục phụ trách địa bàn cũng hay chuyển nhầm. Khiến bưu phẩm cứ phải lòng vòng để trả về đúng bưu cục phụ trách thì mới phát được cho người nhận. 

 5. 𝐒𝐨̛̉ 𝐡𝐮̛̃𝐮 𝐓𝐨̂̉𝐧𝐠 𝐁𝐢𝐞̂𝐧 𝐭𝐚̣̂𝐩 𝐭𝐫𝐞̉ 𝐧𝐡𝐚̂́𝐭: Năm 1995, tôi thi tuyển về Tiền Phong sau khi tốt nghiệp Đại học Tổng hợp hà Nội. Khi đó báo Tiền Phong vẫn đang giữ kỷ lục Tổng biên tập trẻ nhất, khi đó là anh Dương Xuân Nam. Anh Nam được bổ nhiệm TBT vào năm 33 tuổi. Điều này khiến chúng tôi rất ngưỡng mộ và phấn đấu trong công tác chuyên môn. 

 6. 𝐍𝐨̛𝐢 𝐧𝐡𝐢𝐞̂̀𝐮 𝐧𝐠𝐮̛𝐨̛̀𝐢 đ𝐞̣𝐩 𝐠𝐡𝐞́ 𝐧𝐡𝐚̂́𝐭: Vì liên quan đến các cuộc thi Hoa hậu Việt Nam của Tiền Phong. 

 7. 𝐏𝐡𝐨̂́ 𝐧𝐡𝐢𝐞̂̀𝐮 𝐤𝐲̉ 𝐥𝐮̣𝐜 𝐱𝐮𝐚̂́𝐭 𝐛𝐚̉𝐧 𝐧𝐡𝐚̂́𝐭: Ở giai đoạn nào trên con phố Hồ Xuân Hương cũng tạo ra các kỷ lục về xuất bản. Với Tiền Phong là thời điểm tờ tạp chí Người đẹp Việt Nam xuất hiện vào cuối những năm 90 của thế kỷ trước. Mỗi kỳ xuất bản, các đại lý xếp hàng để có được tờ tạp chí này trên hệ thống sạp báo của mình; Hiện nay kỷ lục này đang thuộc về nhà xuất bản Kim Đồng với hàng dài các bạn trẻ xếp hàng, thậm chí xếp hàng từ đêm hôm trước để có được ấn phẩm yêu thích. 

 8. 𝐒𝐚̉𝐧 𝐱𝐮𝐚̂́𝐭 𝐧𝐡𝐢𝐞̂̀𝐮 𝐭𝐚̣𝐩 𝐜𝐡𝐢́ 𝐧𝐡𝐚̂́𝐭 – 𝐝𝐮̀ 𝐥𝐚̀ 𝐧𝐡𝐚̣̂𝐭 𝐛𝐚́𝐨: Người đẹp Việt Nam; Tiền Phong cuối tháng; Tri thức trẻ; Lửa ấm; Nam Châm. Là tờ nhật báo nhưng Tiền Phong phát triển rất mạnh mảng tạp chí, có thể nói là tòa soạn báo có nhiều ấn phẩm tạp chí nhất trong lịch sử báo chí Việt Nam. Bây giờ Tiền Phong cũng vẫn tiếp tục là tờ báo có nhiều ấn phẩm với: Tiền Phong nhật báo, Tiền Phong điện tử, Hoa học trò, Sinh viên Việt Nam, Dân tộc miền núi. Tiền Phong chủ nhật. Đây cũng là thế mạnh của Tiền Phong bắt nguồn từ tiêu chí trẻ trung, cởi mở, sẵn sàng tương tác, bảo vệ lẽ phải và luôn sáng tạo. Đó cũng là kim chỉ nam cho mỗi phóng viên Tiền Phong. 

 9. 𝐇𝐨𝐚̣𝐭 đ𝐨̣̂𝐧𝐠 𝐬𝐚𝐮 𝐦𝐚̣̆𝐭 𝐛𝐚́𝐨 𝐧𝐡𝐢𝐞̂̀𝐮 𝐧𝐡𝐚̂́𝐭: Báo Tiền Phong có khoảng 40 hoạt động xã hội trong một năm. Tiêu biểu: Hoa hậu Việt Nam; Ngày Thẻ Việt Nam; Tiền Phong Marathon; Nâng bước Thủ khoa; Tiền Phong Golf Championship; Giải Vô địch Golf Quốc gia; Đền ơn đáp nghĩa TNXP; Chủ nhật Đỏ; Gương mặt trẻ Việt Nam; Tài năng trẻ; Siêu Cup quốc gia… 

 10. 𝐁𝐚𝐧 𝐛𝐢𝐞̂𝐧 𝐭𝐚̣̂𝐩 𝐢́𝐭 𝐧𝐠𝐮̛𝐨̛̀𝐢 𝐧𝐡𝐚̂́𝐭: Tiền Phong là tờ báo nằm trong Top các tờ báo lớn nhất nước nhưng hiện tại Ban Biên tập chỉ có duy nhất 1 thành viên, chính là Tổng Biên tập Phùng Công Sưởng.

𝐓𝐞̂𝐧 𝐭𝐨̂𝐢 𝐥𝐚̀ 𝐭𝐞̂𝐧 𝐦𝐨̣̂𝐭 𝐜𝐚̂𝐲 𝐜𝐚̂̀𝐮

Tên tôi là Hiền Lương — tên một cây cầu bắc ngang sông Bến Hải, chia cắt đôi miền đất nước suốt mấy mươi năm khói lửa. Nhưng cũng là cây cầu đã chứng kiến những giọt nước mắt đoàn tụ, những bàn tay níu nhau sau bao mùa chia lìa. Và trên hết, đó còn là nhịp cầu nối giữa quá khứ và hiện tại trong chính gia đình tôi. 

Năm 1972, bố tôi còn rất trẻ. Vừa tốt nghiệp trường sĩ quan lục quân, ông kịp cưới mẹ tôi trước khi vào chiến trường, nhận nhiệm vụ đóng quân ở Quảng Trị — nơi hòn tên mũi đạn không biết lúc nào sẽ gọi tên mình. Đó cũng là năm chiến tranh ở miền Trung khốc liệt hơn bao giờ hết. 

Giữa chiến trường đỏ lửa, khi nghe tin mẹ tôi mang bầu, trong một lá thư gửi về cho mẹ, bố dặn: “Nếu sinh con gái đặt tên là Thủy Chung, sinh con trai đặt tên là Hiền Lương… để mai này con lớn, con hiểu bố mẹ gửi gắm điều gì trong cái tên ấy”. Khi đó bố không biết mình còn có cơ hội trở về để gọi tên đứa con sắp chào đời hay không. 

Những lá thư đi qua rừng bom, suối đạn mà về được đến tay mẹ, quý giá như phép màu. Rồi trong một trận trinh sát, bố bị thương. Hai đồng đội thân thiết không may hy sinh ngay bên cạnh. Bố được quân y chuyển về tuyến sau điều trị. Đơn vị mất thông tin tưởng bố không qua khỏi, đã gửi tin về quê. Trong lá thư đẫm nước mắt, các đồng đội dặn dò mẹ tôi: “Chị hãy thay anh nuôi cháu Hiền Lương lớn khôn”. 

Mẹ tôi khi ấy vừa sinh con vừa nhận công tác mới ở Trường Đảng tỉnh Nam Định. Tin dữ khiến mẹ suy sụp, cân nặng chỉ còn 35kg. Không biết vịn vào đâu để mẹ vượt qua những ngày tháng đen tối ấy.

Nhưng rồi, chiến tranh cũng có lúc buông tay. 

 May mắn, sau những tháng ngày dài điều trị, bố hồi phục tâm lý, sức khoẻ và trở về — vào đúng lúc tôi đã hơn hai tuổi, bập bẹ biết nói. Bà nội tôi khi còn sống thỉnh thoảng lại kể: “Hồi đó, mày nhất định không chịu gọi bố là bố. Chỉ gọi chú, rồi lại học theo chú út, líu lo gọi “anh Vinh”. Mỗi lần thấy bố mày đi làm ở huyện về, cứ tíu tít gọi: “Bà ơi, lấy gạo thổi cơm anh Vinh ăn!” làm cả nhà cười mãi. 

 Nhiều năm sau lớn lên, tôi mới hiểu tại sao bố lại đặt cho mình một cái tên đặc biệt như vậy. Không chỉ là tên một cây cầu, Hiền Lương còn là nỗi khắc khoải sum họp mà bố mẹ tôi gửi gắm vào đứa con đầu lòng. 

 Tôi đã đôi ba lần về thăm di tích cầu Hiền Lương, nơi con sông Bến Hải hiền hòa nay đã không còn vết chia cắt. Mỗi lần đứng trên cây cầu lịch sử, lặng ngắm lá cờ đỏ sao vàng tung bay, tôi lại thấy trong lòng nhiều xúc cảm. Vẫn nghe thầm thì trong gió là câu chuyện của một chàng sĩ quan trẻ năm xưa và sự may mắn của số phận để bố được trở về. 

 Lần này, tôi trở lại cầu Hiền Lương không chỉ một mình mà đi cùng những người thân yêu. Chúng tôi đã có khoảng thời gian thật ý nghĩa để cùng nhắc lại kỷ niệm của bố, của mẹ, và của cái tên đã nối gia đình tôi qua bao biến cố. Đứng đó, tôi thấy mình bé nhỏ nhưng thật tự hào - vì tên mình là Hiền Lương, tên một cây cầu đã từng oằn mình gánh chịu chia lìa, để rồi hiền hòa nối liền đôi bờ đất nước.

GÁNH HÀNG RONG TRÊN XE MEC CỦA CHÀNG TRAI 9X

Ở Cam Lâm – nơi nắng vừa đủ làm thơm vỏ xoài, gió vừa đủ cuốn tung mái tóc tuổi trẻ – có một gánh hàng rong mà ai đi ngang cũng phải ngoái nhìn, vừa vì sự đối lập oái oăm, vừa vì sự duyên dáng đến bất ngờ: một quầy bánh tráng trộn mở từ… cốp sau chiếc Mercedes E200L bóng loáng, không vết xước.

Định vị dễ tìm là gánh hàng rong đặc biệt này bày kế bên quán Trà Xoài Coffee ngay đầu thị trấn Cam Đức cũ. Chủ quầy là Nguyễn Đức Trọng – một chàng trai sinh năm 1995, ban ngày đi làm nhân viên vật lý trị liệu, ban chiều… chữa lành chiếc bao tử tuổi teen bằng bánh tráng trộn thần thánh. Người ta bảo, đi làm bằng tay, về bán hàng bằng tim – chính là Trọng. 

Không áo blouse, không tạp dề, chỉ có chiếc áo thun giản dị, mái tóc cắt cua gọn gàng và đôi tay thoăn thoắt như biểu diễn. Dưới rặng xoài cổ thụ, chễm chệ bên quốc lộ 1 đoạn qua thị trấn Cam Đức (huyện Cam Lâm cũ) nay là xã Cam Lâm, gánh hàng rong hiện lên như một căn lều du mục nhỏ xinh. Cốp xe mở ra, ánh đèn led lung linh như tiệm bar mini, hai chiếc ghế gấp màu xanh dựng bên hông, ngồi ăn mà cứ tưởng đang picnic đâu đó ở Đà Lạt. Mà không, đây là “Mẹc-street-food” – một khái niệm hoàn toàn mới, nghe sang chảnh nhưng lại rất… Cam Lâm. 

 Từ 17 giờ đến khoảng 20 giờ, gánh hàng lúc nào cũng rôm rả tiếng cười, mùi khô bò cháy tỏi quyện với nước sốt tắc thơm lừng. Khách phần nhiều là các bạn trẻ – những người mê ẩm thực đường phố nhưng cũng không ngại check-in với Mẹc. Họ ăn, họ chụp hình, họ hỏi “Xe thiệt hả anh?” – Trọng cười “Thiệt, như cái gánh bánh tráng này”. Trọng không chỉ bán bánh tráng trộn, mà còn có cả da heo chiên giòn, mực khô cay… đóng gói cẩn thận, nhãn hiệu “Mec8386” rất có gu. Không gian thì như hội chợ cuối tuần, còn chủ quán thì thong dong như người vừa kết thúc một bản ballad. 

 Điều thú vị là, sau 20 giờ, khi gánh đã vơi, Trọng chẳng vội đi đâu. Anh ngồi lại, trò chuyện với vài người bạn, có khi là những khách quen, và cả chúng tôi những vị khách lạ vừa ghé thủ phủ của những cây xoài cổ đất Nha Trang. Nếu một chiều nào đó bạn rong ruổi qua Cam Lâm, sau khi đã trải nghiệm cánh đồng xoài, chiêm ngưỡng những cây xoài cổ, nghe những câu chuyện nguồn gốc cây xoài mà người Pháp mang sang trồng ở đất này, hãy dừng chân tại quán Trà Xoài - không gia cà phê, giới thiệu sản phẩm chế biến từ quả xoài CamLamOnline.com - rất dễ thương, thì đừng quên ghé lại gánh hàng rong ven đường. Gọi một phần bánh tráng trộn Mẹc, nhâm nhi thêm ly kem xoài hay trà xoài, cà phê xoài – ấy là bạn đã nếm được trọn vẹn vị ngọt của một thị trấn nhỏ, nơi người ta khởi nghiệp không phải bằng vốn lớn mà bằng một chiếc xe không vết xước và một tâm hồn không vết gợn. 

 Bánh tráng trộn trên xe Mẹc. Nghe tưởng đùa. Nhưng với Nguyễn Đức Trọng, đó là cách anh dọn món mưu sinh lên khay đời, mà vẫn giữ nguyên sự tử tế, sạch sẽ và cả một chút… sang.

Gặp lại bí mật của đại dương

 Trong sảnh chính của Bảo tàng Hải dương học - biểu tượng khoa học của thành phố Nha Trang (cũ), nay thuộc phường Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa có một bộ xương khổng lồ, âm thầm nằm đó suốt mấy chục năm qua, như đang kể lại chuyện xưa của biển cả.

Mẫu xương cá voi lưng gù trưng bày ở Bảo tàng Hải dương học

Bí mật của đại dương ẩn giấu giữa đồng lúa

Đó là bộ xương cá voi lưng gù - động vật có vú từng ngự trị đại dương, nay lặng lẽ nằm giữa lòng phố, trở thành điểm nhấn không thể bỏ qua đối với bất kỳ ai ghé thăm Bảo tàng Hải dương học.

Ghé Bảo tàng Hải dương học lần này với tôi khá háo hức. Bởi sau hơn 30 năm, mới lại được đối diện mẫu vật quý ấy, không chỉ bằng con mắt của một người tham quan, mà còn bằng ký ức của một thời thanh xuân. Năm 1994, khi đó là sinh viên năm thứ tư của Trường Đại học Tổng hợp, tôi đã có mặt ở thời điểm “lộ thiên” đầu tiên của bộ xương ấy giữa lòng quê hương mình - xã Hải Cường, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định.

Ngày ấy, tháng 12 se lạnh, chúng tôi đang trong kỳ thực tập điền dã để chuẩn bị làm luận văn tốt nghiệp. Khoảng 5 giờ chiều, cả làng xôn xao vì tin công nhân thi công một công trình thủy lợi phát hiện được đoạn xương khổng lồ nằm sâu dưới lớp phù sa, giữa cánh đồng lúa mênh mông, cách bờ biển gần 4km đường chim bay. Mọi người khá sửng sốt và hoang mang trước vật thể khổng lồ dưới lớp đất đen.

Tin lan nhanh, dân tình kéo đến... Họ xôn xao, chỉ trỏ, bàn tán, nhưng cũng đầy kính cẩn. Đêm ấy, ánh đèn dầu, đèn pin chập chờn trên công trường khai quật. Sau vài ngày, bộ xương đồ sộ dần hiện ra - dài gần 18 mét, nặng tới 10 tấn. Viện Hải dương học nhanh chóng cử chuyên gia về xác định chủng loại, và rồi, một phát hiện quan trọng: đây chính là bộ xương của một cá voi lưng gù, có tuổi đời ước tính trên 200 năm.

Mẫu vật có khoảng 70% cấu trúc xương còn nguyên vẹn. Ban đầu, hiện vật được đưa về trưng bày tại đình làng theo tín ngưỡng thờ cúng cá voi linh thiêng, người dân đến xem như đi lễ hội. PGS.TS khoa học Nguyễn Tác An, nguyên Viện trưởng Viện Hải dương học, người đến tận nơi để nghiên cứu về bộ xương cá voi này chia sẻ, trong khi các bộ xương cá voi trên thế giới thời điểm này chủ yếu từ khai thác, việc người dân phát hiện bộ xương chôn vùi dưới đất có kích thước lớn như vậy là điều chưa từng có. Sau đó, nhận thấy giá trị đặc biệt của mẫu vật này đối với nghiên cứu khoa học và giáo dục cộng đồng, các nhà khoa học tìm cách đưa bộ xương về Viện Hải dương học Nha Trang để phục chế và bảo quản lâu dài.

Tiêu bản cá voi lưng gù nguyên vẹn tại Việt Nam

Giờ đây, bước vào sảnh chính của Viện Hải dương học, du khách không khỏi sững sờ trước khung xương vĩ đại ấy - như một pho tượng cổ của biển.

Dẫn chúng tôi đi tham quan các mẫu vật trưng bày là Trưởng khoa Du lịch Đại học Thái Bình Dương, ThS.NCS Võ Trần Hải Linh. Anh đang là nghiên cứu sinh chuyên ngành lặn biển tại Malaysia. Anh Linh là con trai cựu Viện trưởng Viện Hải dương học - PGS, TS. Võ Sĩ Tuấn. Anh có cả tuổi thơ gắn với địa chỉ khoa học đặc biệt này; hiện anh cũng được mệnh danh là người trẻ hiểu rõ nhất mọi ngóc ngách của đáy biển Khánh Hòa. Anh Linh chia sẻ, công cuộc phục hồi không dễ dàng, những phần xương vỡ nát, thiếu được thay thế bằng thạch cao, lắp dựng với khung inox chắc chắn. Qua bàn tay tỉ mỉ của kỹ sư, họa sĩ và nhà khoa học, bộ xương cá voi được dựng lên trọn vẹn trong không gian rộng 200 mét vuông, trở thành tiêu bản đầu tiên ở Việt Nam được trưng bày nguyên hình, nguyên dạng, mang giá trị lịch sử - khoa học - mỹ thuật đặc biệt.

 Ngoài bộ xương cá voi lưng gù, Bảo tàng Hải dương học còn có cả thủy cung, những mẫu sinh vật biển trong lọ thủy tinh, tài liệu quý về Hoàng Sa - Trường Sa, và vô vàn sinh vật kỳ lạ khác. Nơi đây cũng là một trong những cơ sở lớn nhất thế giới về mẫu vật thật với hơn 24.000 mẫu sinh vật biển quý giá thuộc 5.000 loài được thu thập khắp các vùng biển Việt Nam và khu vực phụ cận. Trong đó bộ xương cá voi 200 tuổi vẫn là điểm nhấn nổi bật nhất - một chứng cứ có giá trị lớn về khảo cổ học chứng minh “biển tiến - biển lùi” và sự tiến hóa của dân tộc dựa vào vùng bờ.

 

Th.S Võ Trần Hải Linh (bìa phải). Ảnh: Vũ Lương.

 

 

Cây hồng của bà nội và giấc mơ của thím tôi

Trong khu vườn nhỏ trước sân ngôi nhà cổ, nơi ông bà nội tôi từng sống cả đời, có một cây hồng giòn cổ thụ. Tôi không biết cây ấy được ông bà trồng từ khi nào, chỉ nhớ rằng mỗi mùa đông sang, khi gió lạnh vừa chạm ngõ, từng chùm quả hồng lại đỏ rực như lửa, treo lủng lẳng trên những cành khẳng khiu, thắp sáng cả khoảng sân. Tết đến, chẳng cần mai đào, riêng cây hồng thôi cũng đã đủ làm rực rỡ cả một vùng trời ký ức. Cả làng, duy chỉ nhà ông bà tôi có cây hồng đặc biệt ấy.

Ông bà nội tôi, đằng sau là cây hồng giòn ở mảnh vườn trước sân.

Bà nội mất năm 1999. Sau đó, chú thím tôi tiếp tục sống cùng ông trong căn nhà cũ. Vài năm sau, ngôi nhà xuống cấp nghiêm trọng, chú thím quyết định xây lại. Căn nhà mới được dựng lên ở mảnh đất phía trước, để lại cây hồng cô đơn đứng nơi nền đất xưa.

Thím tôi khi đó là giáo viên dạy cấp I. Năm ấy, trường nơi thím công tác được chọn nâng cấp thành trường chuẩn quốc gia. Trong buổi họp triển khai, thầy hiệu trưởng kể lại rằng có thầy phong thủy khuyên nên tìm một cây hồng cổ thụ trồng trước khu phòng giám hiệu – như một biểu tượng của sự đơm hoa kết trái, học trò thành đạt.

Tìm khắp vùng không ra, bỗng thím tôi chợt nhớ đến cây hồng nhà mình. Không suy nghĩ nhiều, thím đề nghị đưa cây hồng ấy về trường trồng. Ông hiệu trưởng ngỏ ý gửi chút tiền công, nhưng thím lắc đầu: “Cây nhà tôi tặng trường, không phải để bán.” Vậy là, cây hồng thân thuộc ấy rời gốc cũ, bắt đầu một đời sống mới trong khuôn viên trường học.

Hai mươi năm trôi qua. Thím tôi nghỉ hưu từ lâu. Trường cũ đổi ba đời hiệu trưởng. Cây hồng năm xưa cũng dần chìm vào quên lãng. Không ai còn nhớ nó đã từng gắn bó thế nào với một mái nhà, một người bà, một thời tuổi thơ.

Thế rồi, vào một buổi chiều cuối xuân, thím tôi đang ngồi xem tivi thì bất chợt nghe tiếng xe đỗ trước cổng. Ra mở cửa, thím sững người khi thấy một cô gái còn trẻ, ăn mặc chỉnh tề, tay ôm mâm lễ vàng hương. Cô tự giới thiệu là hiệu trưởng mới của trường cũ, xin phép được vào thắp hương cho cụ bà.

Người khách lễ phép nói:

- “Cách đây hai mươi năm, chị có tặng trường một cây hồng. Nay trường định cải tạo lại khuôn viên, nhà trường cảm thấy như vẫn còn món nợ ân tình với gia đình chị. Cây ấy vốn không thuộc về trường. Xin phép gia đình, chúng em muốn trả lại nó, để nó trở về nơi vốn dĩ thuộc về mình”.

Chiều hôm ấy, cây hồng được đưa trở về, bằng cần cẩu, xe chuyên dụng, cùng cả một nhóm công nhân. Người dân trong xóm kéo đến xem, ai nấy đều thắc mắc: tại sao lại trả cây sau hai chục năm?

Nhưng có một người đã sớm linh cảm điều này: thím tôi.

Bởi suốt một tuần trước hôm ấy, đêm nào thím cũng mơ thấy bà nội.

Lần đầu, bà hiện về, khuôn mặt nghiêm nhưng ánh mắt buồn rầu: “Có thứ của nhà mình cho mượn, người ta dùng riết rồi tính giữ luôn, không trả.”

Thím tỉnh dậy, lắc đầu. “Chắc do nhớ bà quá nên mơ thế thôi.”

Lần thứ hai, bà lại đến, nói rõ hơn: “Cái cây mẹ trồng, họ sắp mang đi bán đó con”.

Thím vẫn không bận tâm. Thím không mê tín. Bà mất đã lâu, giấc mơ có khi chỉ là ngẫu nhiên.

Nhưng đến lần thứ ba, thím rùng mình tỉnh dậy giữa đêm. Bà nội đứng ngay dưới gốc cây hồng trong giấc mơ, dáng gầy, tóc bạc phơ, mắt nhìn xoáy vào thím:

- “Người ta muốn bán cây hồng. Nếu được, con lấy lại mang về cho mẹ nhé”.

Lần này, thím không dám chần chừ. Do đã nghỉ dạy từ lâu, bạn bè cũ cũng đã nghỉ cả, thím ngần ngại không đến trường mà chỉ đến nhà một người quen đang dạy ở trường. Thím chỉ hỏi: “Có phải trường đang định bán cây hồng trước phòng giám hiệu không?” Rồi, như trút nỗi day dứt, thím kể lại ba giấc mơ về bà.

Người giáo viên kia thoáng bất ngờ, rồi hứa sẽ tìm hiểu. Chỉ một ngày sau, cây hồng của bà đã trở về, như thể có một bàn tay vô hình sắp đặt sẵn.

Cây hồng ấy giờ vẫn đứng đó, trong khu vườn cũ như một lời nhắn nhủ dịu dàng từ người đã khuất: "Mẹ vẫn ở đây, vẫn dõi theo các con".

Và cây hồng vừa mới trở về được trồng lại ở mảnh vườn xưa

Khám phá động Thiên Hà

Chả mấy khi thắng cảnh động Thiên Hà di sản thế giới lại chỉ phục vụ có mấy mống nhà mình thế này. Chắc tại cơn mưa tầm tã ban trưa cản bước người ta. Thành ra, cái kiểu “đi lấy được” của bọn mình lại… hưởng lợi.

Động Thiên Hà ở huyện Nho Quan, cách thành phố Ninh Bình khoảng gần ba chục cây số. Cách Tam Cốc chừng 20km. Nếu về Tam Cốc nghỉ dưỡng thì nên dành thời gian đi thăm động Thiên Hà. Khu vực này vẫn giữ nguyên sự mộc mạc của thiên nhiên. Môi trường ở đây được gìn giữ với các quy định cấm săn bắt chim muông, thú rừng, cấm đánh bắt cá bằng kích điện. Hai bên bờ con sông Bến Đang dẫn vào động chưa bị bê tông hóa, cỏ mọc xanh rì lòa xòa xuống mặt nước che kín bờ đất. Nếu đến đây vào buổi sáng, có thể gặp hàng đàn cò thìa kiếm ăn dọc bờ sông.

Đường đi đến động Thanh Hà khá dễ. Cứ đi theo quốc lộ 1 đến quốc lộ 12B đi Nho Quan thì rẽ vào, chưa đến chục cây số là tới. Đi theo Google chắc chắn sẽ bị lạc vì bị định vị sai, đa số đi lạc phải quay ra quay vào mất 2 cây số. Do đó, phải nhắc ngay, nếu nhờ chị Google chỉ đường thì khi chị ấy bảo rẽ trái để vào động Thiên Hà thì đừng có nghe. Cứ mạnh dạn đi thẳng thêm vài trăm mét nữa sẽ thấy cái biển rất to giới thiệu động Thiên Hà với mũi tên chỉ đường… rẽ về phía tay phải.

Tính về tuổi khai thác, động Thiên Hà là điểm du lịch khá trẻ. 19 năm trước một nhà đầu tư quê Hoa Lư đã tham gia đưa thắng cảnh này đến với du khách.

Trong lời giới thiệu in trên tờ rơi về Động Thiên Hà chỉ rằng, động nằm ở sườn Nam của núi Tướng – dãy nũi là một phần của bức tường thiên nhiên vững chắc bao bọc, bảo vệ kinh đô Hoa Lư xưa. Động có chiều dài 700 mét bao gồm động khô dài 200m và động nước dài 500m, diện tích trên 12.000m2.

Lối vào động Thiên Hà rất giống lối vào động Thiên Đường của Quảng Bình. Hạng cạn có một cửa thông hình tròn hay còn gọi là giếng trời, phần ánh sáng tự nhiên có thể chiếu xuyên qua tỏa xuống tận đáy hang. Theo chị chở đò, ngày nắng, khoảng hơn 12h, ánh nắng mặt trời chiếu qua giếng trời xuống lòng hang tạo thành một cột ánh sáng rất đặc biệt. Khu vực này cũng là bối cảnh cho rất nhiều thước phim quảng cáo quốc tế về cảnh đẹp thiên nhiên của Việt Nam.

Giữa trung tâm động Thiên Hà có một bến thuyền đưa du khách thăm quan hang nước. Dọc dòng sông quanh co trong lòng núi, các khối nhũ đá nhiều hình thù, màu sắc đa dạng còn được bảo tồn và vẫn “sống”. Nhiều nhũ đá đang lớn lên và thay đổi màu sắc qua từng năm. Đặc biệt, trần hang là nơi sinh sống của hàng vạn con dơi. Khi vào thăm hang nước, lúc quay ra, chúng tôi còn bắt gặp một chú trăn khá dài đang bám trên một vách nhũ đá để săn dơi.

Động Thiên Hà cũng là nơi năm 2008 các nhà khảo cổ học phát hiện dấu vết là nơi sinh sống của người Việt cổ. Nơi đây từng được tìm thấy một số vỏ nhuyễn thể như ốc núi, ngao đầu và than tro. Tháng 6/2014, nơi này chính thức được Ủy ban di sản Thế giới thuộc UNESCO công nhận là di sản thế giới.

Khu vực động Thiên Hà thực ra là một quần thể hang động và sông ngầm. Khi mua vé thăm quan 200k/người, du khách sẽ được người chở đò kiêm hướng dẫn viên giới thiệu đưa đi thăm quan ít nhất 3 thắng cảnh.

Ngoài động Thiên Hà, còn có động Thiên Thanh – một động khô hoàn toàn nằm trên lưng chừng núi. Động này có cửa vào bé, 2 người đi thì chật, bù lại vòm hang cao rộng và một vách nhũ đá khổng lồ. Leo lên động này hơi mỏi xíu, cần phải gắng sức một chút. Chân đau hoặc có bệnh tim mạch thì nên cân nhắc.

Trước khi quay về, thuyền sẽ đưa du khách vào thăm hang Bụt Hiện. Hang này là một con sông ngầm dài chừng 500m, có 2 cửa xuyên qua lòng một quả núi đá. Cửa bên kia nối với Thung Nham. Hang không có điện, tối như âm phủ. Trần hang khá phẳng. Khoảng giữa hang có một cụm nhũ đá nhiều khối tròn xếp chồng lên nhau nhìn như một ông bụt ngồi trên một bệ đá. Nếu đi ô tô từ cửa hang này đến cửa hang bên kia, bạn tin được không, ta phải đi qua quãng đường chừng 30km.

Chuyến đi của chúng tôi trở nên nhẹ nhõm và thú vị khi gặp được chị lái đò thân thiện, đặc biệt là hát rất dân ca và chèo rất hay. Tên chị ấy là Mai Lan. Trong thời gian chèo thuyền ở hang nước khi chúng tôi dán mắt vào các nhũ đá thì chị hát. Tiếng hát của chị khiến lòng hang tăm tối ấm áp hơn rất nhiều. Nếu các bạn đến đây, có thể yêu cầu người quản lý bến thuyền book chị Mai Lan đưa mình đi thăm động.

Bonus thêm một kinh nghiệm ẩm thực khi đi tham quan Ninh Bình nên nhớ này. Ở Hà Nội, nếu muốn ăn ngon thì ta được khuyên nên vào nhà hàng nhỏ thì ở Ninh Bình, muốn ăn ngon phải vào nhà hàng to, khang trang. Ở đó, bạn sẽ được ăn các món ngon mà giá cả phải chăng và được niêm yết rõ ràng.

Về Quảng Bình ăn cháo… bằng đũa

Tờ mờ sáng chúng tôi đến thị trấn Kiến Giang huyện Lệ Thuỷ (Quảng Bình) sau chuyến xe xuyên đêm từ Hà Nội. 

Tìm được một nhà nghỉ để cất hành lý thì vừa vặn tới giờ ăn sáng.

Về Quảng Bình, trong nhiều thứ đặc sản, thôi thúc khách phương xa nếm thử phải là món đặc sản cháo canh, đặc biệt là cháo canh cá lóc.

Gọi là cháo canh nhưng phải ăn món cháo này bằng đũa vì thành phần basic và toping phải gắp để đưa vô miệng.

Không ai biết được rằng món ăn vừa là cháo, vừa là bánh, vừa là canh này có tự bao giờ ở Quảng Bình, nhưng từ lâu, món ăn này đã trải qua nhiều sự thay đổi để phù hợp với từng khẩu vị. Với ngoại hình đơn giản, tô cháo canh bao gồm sợi bánh tự làm (từ bột gạo hoặc bột mì), nước dùng ngọt thanh từ xương hầm và các loại topping phong phú như tôm, thịt heo, cá lóc, nem rán. Tô cháo canh nóng hổi với màu trắng ngà của bánh canh và nước dùng sánh nhẹ luôn được người Quảng Bình tự hào không đâu có bánh canh ngon như ở đây.

Trong cái rét lộc mặn mòi thổi từ biển Đông, qua làng cát Ngư Thuỷ, qua bạt ngàn đồi cát trắng vào đến bờ sông Kiến Giang hiền hoà chảy dọc “cánh đồng hai huyện”, lũ chúng tôi xuýt xoa khi thưởng thức tô cháo canh tú hụ ngon lịm tim chỉ có giá 25k - 30k. Nó là sự kết hợp hoàn hảo giữa vị ngọt từ nước xương và vị thanh mát từ bánh canh. Một chút tiêu cay, ớt chanh và hành ngò tạo nên một hương vị thơm ngon, đậm đà nhưng vẫn rất nhẹ nhàng.

Chưa ăn xong đồng một đồng nghiệp đã bảo “Ăn như này thì bao giờ mới hết tiền!!!”

Bát cháo canh ở thị trấn Kiến Giang, Lệ Thủy, Quảng Bình

Trên cầu Kiên Giang

Sông Kiến Giang