Cả một vùng rộng lớn phía Nam Định nức tiếng bánh chưng bà Thìn Hải Hậu. Cho dù bây giờ chẳng thiếu gì người gói bánh chưng bán, bánh chưng bà Thìn vẫn là món quà quê giản dị được chọn của người Hải Hậu và những vùng lân cận như Giao Thủy, Quất Lâm, Cổ Lễ (nếu có dịp ghé qua).
 |
| Bánh chưng bà Thìn |
Nhà bà Thìn ngày xưa ở cống Trung Phương, cách chợ Đông Biên
4 cây số. Dân quê, tháng ba ngày tám chẳng có việc gì làm, bà chọn nghề gói
bánh chưng để kiếm thêm. Ngày nắng cũng như ngày mưa, có hôm ốm mệt, nhưng bà
chẳng bao giờ nghỉ, gói bánh rồi gánh vào chợ bán, cứ như là bà nghỉ chợ một
hôm thì mọi người sẽ thiếu bánh của bà lắm vậy.
Ngay khi vào nghề vài tuần bà đã được tín nhiệm thành người giao
hàng cho các hàng bán quà khắp vùng chợ Đông Biên. Ngay từ lúc khởi nghiệp ấy,
cái tên bánh chưng bà Thìn đã thành danh và lưu cho đến bây giờ.
Tôi còn nhớ tuổi thơ có hai điều gắn bó và thân quen hết mực:
Làm phim đèn chiếu bằng truyện tranh của báo Thiếu niên Tiền Phong và bánh
chưng bà Thìn.
Mẹ đi chợ về thỉnh thoảng lại lủng lẳng trên ghi đông vài tấm
bánh chưng nóng. Ông Nội mỗi lần đi công tác rẽ qua nhà tôi chơi, nhất định không
bao giờ thiếu những tấm bánh chưng. Các cô bác cùng cơ quan bố mẹ tôi khi vào
nhà tôi chơi cũng toàn mua bánh chưng bà Thìn làm quà cho chúng tôi. Ngay mấy
bác hàng xóm, thỉnh thoảng đi chợ về chạy sang cho quà cũng chẳng phải là cái
gì xa lạ: Bánh chưng bà Thìn…
 |
| Bánh chưng bà Thìn gói bằng lá chuối |
Có lần ông nội đi công tác về muộn, không kịp mua bánh chưng bà Thìn cho thằng cháu đích tôn, thấy tôi nhõng nhẽo đòi, ông nói đùa “Bà Thìn ốm chết mất rồi nên làm gì còn bánh!”, có bà hàng xóm đi qua nghe thấy vậy đã khóc tướng lên chạy vào hỏi ông tôi “Thật ư bác? Thế bà ấy đi hôm nào ạ”. Cái tình của người quê, thật nồng hậu, thân thiết làm sao!
Bây giờ con dâu và cháu dâu bà Thìn đang hành nghiệp ngay ở chân cầu Yên Định. Người con dâu thật thà kể hết với khách bí quyết làm bánh của gia đình, chẳng giấu giếm như kiểu nghề gia truyền. “Nhà tôi chẳng có bí quyết gì đâu bác ạ. Mẹ tôi chỉ dạy, muốn gói bánh chưng ngon cứ nhớ kỹ chuyện Lang Liêu gói bánh cung tiến Vua cha”. Tôi vẫn nhớ câu chuyện truyền thuyết về bánh chưng bánh dày tượng trưng cho trời đất, nhưng chẳng ngờ nó là bài học đơn giản, dễ nhớ của một nhà nghề: Gói bánh chưng phải chọn nguyên liệu tốt và có tình cảm. Nhà bà Thìn dùng lá chuối sống hơ qua lửa cho mềm để gói bánh, nên màu sắc tấm bánh xanh non, mỡ màng. Loại gạo làm vỏ bánh là gạo nếp hương rất ngon của Hải Hậu. Đỗ xanh phải chọn loại đỗ trồng ở vùng đất cát pha ngoài biển để nhân bánh tơi và thơm. Miếng thịt ba chỉ làm nhân bánh phải là loại có thớ đều và dày, khi xắt thành miếng không bị rời thành từng mảnh, lại được tẩm ướp nước mắm, mì chính, hành khô, hạt tiêu thật kỹ. Chỉ một chút nước mắm ướp thịt cũng phải chọn loại mắm ngon, dậy mùi vì chính điều đó làm nên hương vị đặc trưng khi xắt bánh chưng thưởng thức. Gừng và thảo quả là hai loại gia vị thường có ở bánh chưng Hải Hậu, tạo cho miếng bánh hương vị thơm nồng đậm đà.
 |
| Khách mua bánh về làm quà |
Năm 2003, khi viết bài báo này thì bánh chưng bà Thìn đã đến đời thứ 3 (còn bây giờ thì là đời thứ 4) nhưng hàng bánh chưng bà Thìn vẫn giữ được tín nhiệm. Mỗi ngày vẫn sản xuất đều đặn 200 tấm bánh, chỉ bán một lúc buổi sáng là hết veo. Vào dịp lễ, tết các cơ quan quanh huyện đặt nhiều, có ngày lên đến 700 đến 800 tấm. Còn mùa cưới hỏi thì đám nào ngại giở bánh ra gói đều nhờ đến nhà bà, công việc chẳng lúc nào ngơi. Cái may mắn nhất của người làm hàng ăn bán là khách nhớ nhà hàng, thì nhà bà Thìn đã có được điều đó.
Những người quê Hải Hậu đi làm ăn xa, có khi sang Lào, Campuchia, mỗi khi có dịp đều không bỏ qua cơ hội ăn lại tấm bánh chưng bà Thìn. Nhiều người không có điều kiện về thăm nhà, mỗi khi có ai đó về nước chỉ dặn nhớ mang bánh chưng bà Thìn sang làm quà.
Hồi bà cụ Thìn mất được vài năm, có người lính lê dương khi sang thăm lại Việt Nam, ông ta về lại Hải Hậu vẫn không quên nhắc “món ăn Việt Nam tôi nhớ nhất là bánh chưng bà Thìn”, khi về nước ông đã đặt mấy chục chiếc về làm quà… Những tình cảm đó không phải nhà hàng nào cũng tạo dựng được.
(Tiền Phong Xuân năm
2003)
